Στις 21 Αυγούστου του έτους 1993 εγκαινιάστηκε στο κέντρο των Αρχανών, στη συνοικία Τζαμί, η Αρχαιολογική Συλλογή Αρχανών όπου εκτίθενται για πρώτη φορά στην Κρήτη ευρήματα ενός και μόνου χώρου. Το μικρό αλλά κομψό νεοκλασικό κτήριο του περασμένου αιώνα, ήταν το πρώτο δημοτικό σχολείο των Αρχανών μέχρι την δεκαετία του 1920. Το Μουσείο υψώνεται ελεύθερο στο βάθος ενός πολύ μεγάλου χώρου που διαμορφώθηκε σε μια μεγαλοπρεπή πλακόστρωτη αυλή. Το μόνο στολίδι της αυλής είναι μια πωρολιθική βρύση της εποχής της τουρκοκρατίας, αριστερά, που σώθηκε από άλλη θέση. Μοκαμβίλιες, λουλούδια και μια νεραντζιά, στοιχεία απλά και ταιριαστά στη μορφή του κτηρίου. Στο μουσείο των Αρχανών δεν φυλάσσονται τα πολύτιμα ευρήματα της ανασκαφής των Αρχανών, για λόγους ασφαλείας βρίσκονται σο Μουσείο Ηρακλείου. Τα περισσότερα στις αποθήκες αλλά και μερικά στις προθήκες 16, 18, 42, 70, 70α, 75, 75α και 88 του τεράστιου Μουσείου Ηρακλείου. Στο κέντρο της μακρόστενης αίθουσας με εμβαδόν 120 τ.μ., δημιουργήθηκε μια κατασκευή σε σχήμα Ζ, όχι μόνα για να μοιραστεί ο χώρος σε διάφορου εκθεσιακούς τομείς, αλλά και η διακοπή της συνηθισμένης παρατακτικής διάταξης και για να ελέγχεται η κυκλοφορία των επισκεπτών. Σε ειδικές βιτρίνες προβάλλονται ορισμένα χαρακτηριστικά ευρήματα. Όλα τα υπόλοιπα εκτίθενται στους γύρω τοίχους σε ειδικά κατασκευασμένες προθήκες. Μόλις μπαίνουμε στο κτήριο σε ένα ορθογώνιο βύθισμα εκτίθενται σαρκοφάγοι και ταφικοί πίθοι. Το βύθισμα δίνει την αίσθηση της υπόγειας ταφής. Οι προθήκες αριθμούνται με αραβικούς χαρακτήρες, ενώ με λατινικούς χαρακτήρες αριθμούνται δεκατρείς πίνακες που βρίσκονται στους γύρω τοίχους. Το Μουσείο παύει να είναι ένα επαρχιακό μουσείο, πληροφορεί για τον μινωικό πολιτισμό και την μινωική τέχνη. Στην προθήκη 1 εκτίθενται αντίγραφα των σημαντικότερων κυκλαδικών ειδωλίων, στην προθήκη 2 υπάρχουν διάφορα μικροαντικείμενα και κοσμήματα από ελεφαντόδοντο. Τα πιο σημαντικά εκθέματα είναι οι διάφορες πήλινες σαρκοφάγοι ακόμα και μια παιδική και οι ταφικοί πίθοι που μέσα υπάρχουν οστά νεκρών σε συνεσταλμένη στάση(έκθεμα 3). Οι προθήκες 4 και 5 περιλαμβάνουν διάφορα ευρήματα κεραμικής από διάφορα ταφικά κτήρια στο Φουρνί, στην προθήκη 4 εκτίθεται αντίγραφο από το μοναδικό μινωικό μουσικό όργανο, το σείστρο. Στην προθήκη 6 υπάρχουν παιδικές σαρκοφάγοι και ταφικά αγγεία, πάλι από το Φουρνί, καθώς και μία χύτρα. Στην προθήκη 7 τα εκθέματα είναι αφιερωμένα στην λατρεία και τα ιερά των Αρχανών, τόσο ο πίνακας VIII όσο και η προθήκη 9 αφορούν τον ιδιωτικό βίο. Δίπλα εκτίθεται ένας περίτεχνος πίθος (Έκθεμα 10) από μια αγροικία. Αμέσως μετά, στην προθήκη 11, υπάρχουν διάφορα εκθέματα από το ανάκτορο στην Τουρκογειτονιά. Η προθήκη 12 είναι αφιερωμένη στην λιθοτεχνία των Αρχανών, με εκθέματα διάφορα αγγεία και σκεύη από πέτρες, κι ακόμη λίθινα εργαλεία, σφονδύλια κ.λπ. Το έκθεμα 14 είναι ένας λίθινος θρόνος. Στην μικρή προθήκη 15 προβάλλεται ένα πήλινο ρυτό ταύρου από το Φουρνί. Στην προθήκη 16 εκτίθενται τοιχογραφίες του ανατολικού κτηρίου στην Τουρκογειτονιά με ζωικά και φυτικά θέματα. Το έκθεμα 17 είναι το πατητήρι του κρασιού από το Φουρνί. Στην προθήκη 18 εκτίθενται δύο δείγματα ελεφαντουργίας, μια διακοσμημένη πυξίδα κι ένα χτένι. Στο έκθεμα 19 βλέπουμε πωρολιθικά κέρατα καθιέρωσης. Το έκθεμα 20 είναι ένας τριποδικός βωμός από την Τουρκογειτονιά. Το έκθεμα 21 ένας ψηλός λίθινος λύχνος με φιτίλι και λάδι. Το έκθεμα 22 είναι ένα μαρμάρινος βωμός από τη μεταμινωική εποχή των Αρχανών και το έκθεμα 23 είναι ένα αντίγραφο μαρμάρινου κεφαλιού νέου κοριτσιού. Έτσι το Μουσείο των Αρχανών πληροφορεί όχι μόνο για τις προϊστορικές Αρχάνες, αλλά γενικά για τη ζωή στην μινωική Κρήτη. ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ: Καθημερινά 8:00-15:00 (εκτός Τρίτης) ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: +30 2810 752712
